آبلوموف

تعطیلی کلافه کننده ای است .

  از گزینه های مطالعه ، نوشتن و موسیقی و فیلم ، تماشای فیلم را انتخاب کردم. فیلم کره ای "وقتی روز فرا می رسد 1987 " به کارگردانی جانگ جون هاوان محصول 2017 را تماشا کردم. در ابتدای فیلم یک جوان دانشجو به دست نیروهای امنیتی ضد کمونیستی زیر شکنجه جان خود را از دست می دهد. از اینجاست که داستان تعداد زیادی از شخصیت ها را وارد کشمکشی پیچیده و دشوار می کند تا ماجرای این قتل را لاپوشانی کرده و حادثه را یک ایست قلبی ساده قلمداد کنند. در این راه تعدادی از ماموران دولتی از همکاری با نهادهای امنیتی سر باز می زنند و از پرونده سازی جعلی جلوگیری می کنند که باعث ایجاد تنش و زد و خورد مابین شان می شود. در بیرون از سازمان ها و نهادهای دولتی رسانه ها با خبرنگارهایشان بیکار ننشسته اند و سعی دارند مخاطب های خود را از آنچه روی داده آگاه کنند و در این راه همه نوع خطر را به جان می خرند.

   این فیلم داستانش در نقطه ی دیگری از دنیا اتفاق افتاده، اما مشابهت هایی که اینگونه حکومت ها در سراسر جهان دارند من را شگفت زده می کند. این فیلم براساس واقعه ی تاریخی روی داده در کره جنوبی ساخته شده است و در آن به قیام گوانگجو که حرکت دمکراسی را در آن کشور قوت بخشیده اشاره می کند. در ویدیوهایی که مستنداتی از آن روزها بوده و در پایان فیلم پخش می شود تظاهرات کنندگان چنان فریادهایی برای سرنگونی حکومت نظامی ها و دیکتاتوری فریاد می زنند که من جا می خورم . کنترل را برمی دارم و صدای تلویزیون را کم می کنم . مبادا صدا از پنجره ای که باز است بیرون برود !

  عاشورا بود . بعد از صلات ظهر . شهر از همهمه التهاب پیش از این، خاموش شده بود. و من در قطار شهری، از شمال ، عازم جنوب شهر بودم. اینکه عازم دیار کفر بودم یا ایمان، خدا می داند. آدم وقتی نه بچه ی باستی هیلز باشد و نه بچه ی دروازه غار، سرگردان است. لنگ در هوا و گیج و منگ. نه اینطرفی است و نه آنطرفی.

   در ایستگاه پانزده خرداد جمعیت بیشتری وارد قطار شد و بوی تن های عرق کرده با عطر قیمه ی نذری که در دست ها تاب می خورد در هم آمیخت. و باز در خاموشی همهه ای که پیش از این پابرجا بود ستیز سختی میان کفر و ایمان برپا شد. زبان کفر گوی شکم کارد خورده که عطر زعفران به جنونش کشانده بود را به سختی می توان بست. در تلاش سختی بودم که این جمله ی "شکم گرسنه دین و ایمان ندارد" را از ذهنم دور کنم اما هربار با ریتم و آهنگی جدید از ذهنم می گذشت و خاموش نمی شد.

  اولین سوژه ای که مورد هجوم این گرگ گرسنه بی ایمان قرار گرفت از من دور نبود. طلبه ای جوان چند صندلی با من فاصله داشت. نگاهی به سرتا پایش انداختم. عمامه ای سفید ، پیشانی عرق کرده و سیمایی خوش داشت. عبا و قبایی آراسته و منظم در قامتی ترکه ای . گرگ درونم دنبال نقطه ضعفی می گشت. با این حال چوپان عقل گهگاه هی هی سختی از گلو بیرون می کشید تا گرگ را بتاراند اما کفری که من می شناختم طعمه را رها نمی کرد. تا اینکه پاشنه ی آشیل را یافت و حمله بُرد.  جوان طلبه نعلین به پا نداشت . برهنه و لخت . بی توجه به خار و خاشاک راه . شاید آلوده به خاک ایمان . اما گرگ درونم با پوزخندی استهزاء آمیز، بر آن نقطه حمله بُرد . و هربار که عقل با جوابی منطقی پا پیش گذاشت گرگ درونم بیشتر رمید و دورتر شد ... دور و دورتر ...  

+ اسرار ازل را نه تو دانی و نه من 

یک

دو

سه

تا سه شمُردم، حالا از کجا شروع کنم ؟

  هرچه به انتظار می نشینم در ذهنم جرقه ی ایده ای زده نمی شود. از پشت میز بلند می شوم. قهوه دم می کنم . ریشم را می تراشم و دوباره پشت میزم برمی گردم. کمی فکر می کنم . به دستشویی می روم. دوباره برمی گردم . بلند می شوم پشت پنجره می روم و کوچه ی خاکی ضلع شرقی مجتمع را تماشا می کنم. یک گله بز و گوسفند در انتهای کوچه پیدا می شوند. صدای زنگوله ها توی کوچه طنین می اندازد و کمی بعد انتهای گله در میان گرد و خاک کم می شود . مرد افغانی پیشاپیش گله می آید . کلاه افغانی و پیراهن آبی محلی به تن دارد . بره ی سیاه رنگی را که از یک پا گرفته به همراه دارد. از پشت پنجره بیشتر سرک می کشم . حیوان زبان بسته هیچ تقلایی نمی کند. انگار تلف شده است. می خواهم بیشتر از حال حیوان بدانم اما مرد از زاویه ی دید من خارج شده است. و خیالم را با خود برده است . خیالم با بره ی بازیگوشی که می توانست در میان گله به هر طرف بدود همراه شده است . خیالم شاید همین الان در دستان مرد چوپان باشد و شاید در دشتی دور دست که علف هایش از زانوان مرد چوپان فراتر می رود به هر سو می دود ... خیالم رفته است . من پشت میزم نشسته ام. صدای زنگوله ها خاموش شده است . و من هم خاموشم . 

دعوت شده ام به عکس بازی بلاگردون . از طرف عکاس فرفری !

  با این ماشین خاطره ها دارم . ماشین که می گویم ، یک موقع خیال نکنید شورولت یا فورد و کیا و هیوندای و غیره بوده . نه خیر ! منظورم ماشین چرخ خیاطی است. از کودکی که بابت شیطنت ها خشتک ام پاره می شد و تا به حال که به خاطر دیگر فشارها گهگاه خشتک م پاره می شود چشمم همیشه به حرکت و گوشم به صدایش بوده که دردم را علاج کند. روی پارچه بالا و پایین برود و درزها را روی هم بیاورد و بپوشاند. که گفته اند آدم محتاط و عاقل نباید مو لای درزش برود ، چه رسد به کلفتر از مو !

  برای همین خاطر و ارادتی که به این اختراع بی نظیر داشته و دارم گوشه ای از خانه قرار ملاقاتی با ایشان گذاشتم و عکسی به یادگار گرفتم . ممنونم ماشین جان !

+ من در اینجا از تمام دوستانی که اینجا را می خوانند دعوت می کنم دست بجنبانند :))

  چند روز بعد از تلاش آمریکا برای یارگیری جهت انزاوی بیشتر ایران و شکستش در اخذ رای از اعضای سازمان ملل که می توانست باعث تحریم های بیشتر ایران بشود، تبلیغات رسانه ای شدیدی بین دوطرف می بینیم . و هرکدام ادعای پیروزی در مقابل دیگری را دارد. و در این میان من صمٌ بُکم غرق در تفکر نشسته ام و به این فکر می کنم آیا ما با دلار بالای بیست هزار تومان و تورم وحشتناک در جایگاه بارسلونایی هستیم که هشت تا خورده یا بایرن مونیخی که هشت گل به بارسلون زده ؟! عُقلا که هنوز در این رابطه به تشریک مساعی نرسیده اند . بقیه را نمی دانم .

  سلام ارغوان !

   مادر روی کناپه ی کنار بخاری نشسته است و شال می بافد . می گوید:  « این طرح جدید رو از نرگس خانم زن اوستا رحمان حلب ساز یاد گرفته م . » یک رج می بافد و ادامه می دهد :« سی چهل سال پیش این طرح مُد بوده اما دوباره خاطرخواه پیدا کرده.»

  ارغوان! برعکس اسم تو ، ما دور و اطراف مان نرگس زیاد داریم. به همین خاطر باید دنبال اسم نرگس پسوند و صفتی هم قطار کنیم تا شنونده عوضی نگیرد. مثل : نرگس خان عمو، خاله نرگس ، نرگس گلین خانم و بی بی نرگس خدابیامرز که خیلی عمر کرد. از مادر می پرسم : « چند تا کلاف کاموا می بره ؟»می گوید : « این مدل خیلی بلنده فکر کنم سه چهارتا بخواد . برا چی می پرسی ؟ حتمن یکی هم باید برای عروس آینده ام ببافم ؟! »

  از شرم سرخ می شوم . با این حال می گویم : « دلم می خواد چند کاموای خوشگل و خوب برای ارغوان بخرم . به من آدرس کاموا فروشی رو می دی ؟ » کمی فکر می کند. چیزی نمی گوید. به چهره اش نگاه می کنم . کم کم پیشانی اش از چین و چروک پاک می شود. شادابی و طراوت به جانش می دود. شانه های خمیده اش راست می شود. و عطر جوانی را از سر و روی اش استشمام می کنم. با حرکتی تندی که از او انتظار ندارم از روی کاناپه بلند می شود . دستم را می گیرد و بلندم می کند . می گوید : « آدرس بهت می دم ولی شرط داره . برو آب گلدون روی میز رو عوض کن بیا ! » و خودش را می بینم که به سمت اتاق خوابش می رود .

   مادر با چوب باریکی از اتاق برمی گردد. من گل های درون گلدان را مرتب می کنم . وقتی به کنارم می رسد . وردی می خواند و چند ضربه با چوبش روی میز می زند. چند گلوله کاموا که رنگ های متغیری دارند روی میز ظاهر می شوند. با تعجب مادر را نگاه می کنم. او که حال مرا دیده می گوید : « این کامواها هربار که به یک رنگ در میان . وقتی رنگی رو پسندیدی همون لحظه دست روی اون بذار رنگش ثابت می شه . و باز می تونی دوباره رنگش رو تغییر بدی و یا اصلا بذاری متغیر بمونه . »

 می گویم  : « خدای من ! مامان اینا رو از کجا آوردی ؟ » او که انگار از یادآوری خاطرات  اش چهل سال جوانتر شده جواب می دهد : « اینا رو بابات برام گرفته بود. ولی هیچ وقت نگفت چطوری و از کجا تهیه کرده . » می گویم : « بابا عاشقت بود . این رو همیشه وقتی به تو نگاه می کرد توی چشماش می دیدم . هر کاری برات می کرد ...»      

  مادر ساکت است . به میز نزدیک تر می شود و دست به روی غنچه های رُز می کشد. ناگهان تعداد گل های درون گلدان چندین برابر می شود. پیچ های امین الدوله که پدر کنار درخت سیب قلمه زده بود از پشت پنجره راه می کشد درون اتاق و می پیچد دور ستون های کنار آشپزخانه . گل های پیراهن ماکسی مادر جان می گیرند و زنده می شوند.  و من مالامال از شگفتی و هیجان تا سر کوچه می دوم مگر اینکه ارغوان را ببینم و این عطر و گل و شگفتی را با او تقسیم کنم ...

  صبح هرچه به انتظار نشستم خورشید طلوع نکرد. چرا نوشتم صبح ؟! ... شاید به عادت میلیون ساله ی ما انسان ها که در زمان مشخصی خورشید از شرق قد می کشیده و بالا می آمده و همه را زیر چتر خود می گرفته است. اما این بار صبحی پدیدار نشد و ما در شبی طولانی باقی ماندیم. کمی بعدتر باخبر شدیم که زمین در اتفاقی نادر از چرخیدن به دور خود خسته شده است. سعی کردیم کارهایمان را ادامه بدهیم اما حادثه ی شومی در راه بود . دمای هوا در حال پایین آمدن بود و اوضاع جوی به سرعت دگرگون می شد. در این میان رسانه هایی که ساعت ها سعی در پنهان کاری داشتند، بالاخره اعتراف کردند که در نیم کره ی دیگر که خورشید غروب نکرده و دما در حال افزایش است مردم به تکاپو افتاده اند تا به سمت نیمکره ی دیگر هجوم بیاورند. و این یعنی حالت فوق العاده برای حکومت ها .

  ما رفته رفته با هوای سرد و منجمد کننده ای روبرو می شدیم . شب تمامی نداشت و برف و بوران در طی چند روز گذشته بسیاری از خانه ها را مدفون کرده بود. ژنراتورها از کارها افتاده بودند و تاریکی دوباره برگشته بود. افرادی سعی داشتند نور و گرما را از جایی که فکر می کردند هنوز زنده باشد به هر زحمتی به دست بیاورند. در حالیکه تک تک شان همچون لاشه ی گوساله های سلاخی شده برزیلی در بوران و برف منجمد می شدند و می توان تصور کرد در نیمکره ای دیگر عده ای همچون بیف تک های آمریکایی در راه رسیدن به سرزمینی دیگر در حال کباب شدن هستند. نمی دانم آیا کسی در این نفس های آخر اهمیت می داد چرا زمین از چرخیدن به دور خود خسته شده است ؟!

  خواب دیدم که نماینده ی مجلسم و مادر می گوید :

  - « شیرم راحلالت نخواهم کرد. تو آنجا چه می کنی ؟ آنجا حیطه ی قلمرو من است !»

  تمام روسای مجلس از ابتدای تشکیل آن تا کنون گرد من حلقه زده اند. مکلا و معمم ، پیر و جوان . هر کدام می خواهند برای ازدواج با مادرم که پیش از این چندین نماینده را تا لب چشمه تشنه برده و برگردانده بود پیش قدم شوند . در این میان خرمگسی درشت برای لحظه ای به نوبت بر سر و روی یکی از آن ها می نشست و بر می خاست و  صدای بال زدنش در صحن مجلس می پیچید.مادر که در طبقه بالا نشسته بود با لحنی تمسخر آمیز گفت :

   - « مواظب باشید از هول حلیم توی دیگ نیفتید !»

  من شرم می کنم . سعی می کنم از میان جمع خودم را بیرون بکشم . اما آن ها مرا به سمت تریبون هدایت می کنند . هر کدام به لطایف الحیلی می خواهند که من برای دامادی شان وساطت کنم و نامزد منتخب را پشت میکروفن اعلام کنم .

  همه چیز را مهیا کرده اند. شیخ معممی گلدانی را مقابلم می گیرد . می خواهم دست درون گلدان کنم .و نامی را بیرون بکشم . اما ناگهان صدای اعتراضی در صحن می پیچد و مدرس از کنجی خاک گرفته در حالیکه عصایش را در هوا تکان می دهد فریاد می زند :

  - « حواست باشد پسر! تا نگویی که آن یک رای که من به نام خودم درون صندوق آرا انداخته بودم و خوانده نشد چه بر سرش آمده نمی گذارم مادرت عروس شود !»

  مادر چادری از کیف اش بیرون می کشد و دستپاچه سرش می کند. زیر لب می گویم :

  -  « خدایا اینجا چه خبر است ؟! » 

  هنوز پشت تریبون ایستاده ام . همهمه ای برپاست . تعدادی از نماینده ها همدیگر را تهدید می کنند. اختلاف ها بر سر جهاز عروس است و مهریه . در گوشه ای کار به زد و خورد کشیده است . زمان را گم کرده ام . چشم می گردانم . هیچ عکسی از شاهان گذشته و حال بر دیوار نیست . گنگ و مبهوت مانده ام .  

  جوانکی دیلاق روزنامه به دست می دود داخل صحن . تعدادی آژان هم بدنبالش . جوانک داد می زند : « اطلاعیه ! اطلاعیه ! آخرین خبر ! رضا خان میر پنج شاه شد . رضاخان شاه شد ! ... »  و من برق را در نگاه چشمان مادر که آن بالا جمعی را به انتظار گذاشته می بینم . با این خبر حتمن انتخاب خودش را کرده است . مطمئنم اگر از خواب بیدار شوم ولیعهد شده ام .

  آش رشته می خوریم با صدای Edith Piaf .

  مادر می گوید : حیف که پیاز داغش کمه.

  می گویم : مادر چرا مدام این آهنگ فرانسوی گوش می کنی ؟ من هیچی ازش نمی فهمم .

می گوید : گوش کن ! این یکی رو با Aznavour خونده .

  آش به گلویم می جهد و سینه ام آتش می گیرد . نمی دانم بخندم و یا از خفگی بمیرم . لیوان آب را به دستم می دهد و می گوید :

  ـ « زیاد نخور ترش می کنی ! پسره ی بی جنبه ! وقتی تو رو توی شیکمم داشتم با پدرت هر شب تو پاریس توی یک کافه بودیم . چی کنم ؟ الات بیام انگلیسی گوش کنم ؟!»

برای اینکه کم نیاورم و سر به سرش بگذارم می گویم : « راست می گی مامان ؟!  راست می گی ؟ بلند شو ! بلند شو باهم  Danse کنیم ! »

  مادر به سمت دستگاه پخش می رود و به صدای موزیک ولوم می دهد. ناپدری ام از آن سمت میز زیر چشمی نگاه مان می کند . ته مانده ی آش درون کاسه را هورت می کشد و بلند می شود و می گوید :

ـ « الله اکبر ! زن قباهت داره ...» و به سمت رخت آویز می رود . مادر پشت سرش داد می زند :

ـ « اردشیر، جون من ! بیا حالا به خاطر من ! امشب رو بی خیال نماز جماعت شو ! آهنگ آغاسی برات می ذارم .»

 من دست مادر را گرفته ام  و در وسط هال ایستاده ایم از پنجره پذیرایی ناپدری ام را نگاه می کنم. دوباره الله اکبری می گوید و در حالیکه کفش های پاشنه بخوابش را لخ و لخ کنان روی موزاییک حیاط می کشد و در دست چپ اش تسبیح درشت یاقوتی رنگی می گرداند از در بیرون می رود ...

 یک کتاب فوق العاده که امروز خواندنش رو تمام کردم.یادداشت هایی از عراق بین دو جنگ خلیج فارس اول و دوم. نوشته هایی از یک زن هنرمند نقاش عراقی که می تواند با همین روزنوشت های خود نگاه مخاطب را نسبت به کشورهایی که دم از دموکراسی می زنند را تغییر دهد. کشورهایی که از هر حربه ای استفاده کرده اند برای به خاک و خون کشیدن منطقه ای که ما در آن زندگی می کنیم. تا بتوانند سرمایه های آن را به یغما ببرند. درست است که در کشوری چون عراق دیکتاتوری چون صدام عامل تعدادی از جنگ ها بوده اما مردم این کشور و دیگر کشورهای درگیر، بیشترین آسیب را از این لشکرکشی ها دیده اند. آسیبی که بمباران ها، از دست دادن عزیزان ، تحریم های شدید اقتصادی و غیره بر سر یک کشور و مردمانش می آورد در نوشته های نها الراضی بسیار ملموس و آشکار است. تحریم هایی که ما هم سال هاست با آن آشنا هستیم و همین بیشترین عامل بوده تا بهتر درک کنم چطور جنگ و محدویت های مراوده و داد و ستد با دیگر کشورها چه بلایی می تواند به ساختار یک کشور وارد کرده و مردم یک کشور را منزوی تر کند.