آبلوموف

   قدم می زدم . با سرقدم های تند . چیزی میان راه رفتن و دویدن . یا به اصطلاح " هَروَله" می کردم .  انگار سگ دنبالم کرده باشد. بهتر است بگویم زنگ سگ دو زدن هایم برای یک لقمه نان به صدا در آمده بود، نباید از قافله جا می ماندم .

   یک سوی ام فضای بازِ چند هکتاری با بوته های کوتاه و بلند قرار گرفته بود که در دور دست اش آپارتمان های بلند و زشتِ مسکن مهر و تهران و چراغ های سوسو زن اش را همه با هم یک جا  قاب کرده بود و یک سوی ام آپارتمان های کهنه و خاک گرفته ی شهرک.

  چند ده متر آن سوتر از زمین بایرمی شد تا بالای شهر را دید ، تجریش و دربند و درکه و فرحزاد و برو تا بالاتر . تعدادی سگ ...  «  یک ... دو ... سه ...آره !  یکی آنجا پشت بوته هاست  چهار و پنج ... هووووووم  ... شش و هفت و ... ده تا ... آره ده تا سگ ردّ هم . خدایا عجب سگدونی درست کردی این شهر رو ؟!! .... »  کمی می ترسم . خدایا سالم به محل کار می رسم ؟ سعی می کنم ترسم را نشان ندهم . کمی پا کُند می کنم. اتفاقی نمی افتد . به راهشان ادامه می دهند و محل سگ هم به من نمی گذارند. یعنی از خودشان نمی دانند.

  متوجه نشده بودند که در یک حس با آنها مشترک ام و می توانم از فاصله ی دور بوی تن شان را حس کنم . حتی بوی آن سه قلاده ماده ای که بین آنها بودند و هفت های دیگر دورشان موس موس می کردند.

  چند شبی بود با هم خلوت داشتیم . من غرق در این فکر بودم تا راه حلی پیدا کنم . البته این کار با باقی کارهایی که در تمام عمرم کرده بودم فرق داشت . باید آنچه که او تمام و کمال ساخته بود را معیوب می کردم. آمده بودم تا از خودش راهنمایی بگیرم . اما او لب باز نکرد. فقط و فقط به ایده هایی که در سر داشتم می خندید . بله به همان ایده ی اول که شامه ای قوی به مخلوقش بخشیده بودم . او انگار به این می خندید که: «  بنی بشر! اگر شامه ات تیزتر از آنچه باشد که الان است از گند و کثافتی که به زمین زده ای دقیقه ای دوام نخواهی آورد .»

  البته بینایی و شنوایی و لامسه و هرچه که می توانستم را آزمایش کرده بودم . انسان آنقدر به این قوا نیازمند بود که می توانست با نبود آن تغییر و ضربه ی اساسی در زندگی و سرنوشت خودش بدهد. و این برای خود من هم ترسناک بود.

  وقتی با تصوراتم راهی بارگاهش شده بودم ، تنها آدرس و اطلاعاتی که داشتم این بود که رسولانی هریک تا مرتبه ای صعود کرده اند . برای یافتن اطلاعات بیشتر به سراغ لب تاپم رفتم. کلمه ی معراج را جستجو کردم :

آسمان دنیا

به نوشته المیزان، پیامبر(ص) از مسجد الاقصی به آسمان دنیا صعود کرد و در آنجا آدم (ع) را دید. آنگاه فرشتگان دسته‌دسته به استقبال او آمده و با روی خندان به او سلام کردند. او در آسمان دنیا ملک الموت را نیز دید و با او گفتگو کرد.

آسمان‌های دوم تا ششم

وی سپس به آسمان دوم صعود کرد و آنجا با حضرت یحیی و حضرت عیسی دیدار کرد. پس از آن در آسمان سوم با یوسف، در آسمان چهارم با حضرت ادریس، در آسمان پنجم با هارون بن عمران و در آسمان ششم با موسی بن عمران ملاقات نمود.

آسمان هفتم

پیامبر(ص) در آسمان هفتم به جایی رسید که جبرئیل از رسیدن به آن مقام عاجز بود. او به پیامبر گفت: من اجازۀ ورود به این مکان را ندارم و اگر به اندازۀ سر انگشتی نزدیک‌تر شوم بال و پرم خواهد سوخت. در اینجا گفتگویی میان پیامبر و خدا، شکل گرفت که با عنوان حدیث معراج شهرت یافته است.

  خواندم و راهی شدم . انگار مسافری که راهی تعطیلات آخر هفته می شود. چنان کسی که سوار بر پراید است و از جانش در جاده هراس دارد من هم از سوختن بال و پرم می ترسیدم . ولی با این حال عزم سفر کردم .همان مرتبه ی اول جلوی مرا گرفتند و اجازه ی خروج از آنچه که می پنداشتند در حد و اندازه ی من است را ندادند. اما فرشتگان از تخیلی که انسان داشت غافل بودند. و شاید نمی دانستند من از همین کنج اتاق می توانم تا حضور باریتعالی بروم. و من رفتم . و چون طفلی مرا پذیرفت . و خواست تا گوشه ای بنشینم و دنیا را تماشا کنم و دفتری در برابرم قرار داد از تاریخ و سرگذشت انسان ها .و من آن را مرور کردم . در حالیکه کارهای آدمیان را می دیدم .

 ساعت ها آنجا نشستم و خواندم و دیدم . نه گرسنگی به سراغم آمد و نه قضای حاجت . هرچه بیشتر درنگ کردم بر روی کارها و اعمال انسان ها و جوامع و ملت ها، تنها چیزی که در انسان ها مازاد بود و بهره ای مفید از آن نمی برد عقل بود . پس به این نتیجه رسیدم که می توان آدمیان را فارغ از این قوه دید . چون نتیجه اش بدتر از این وضعیتی که هست نمی توانست باشد.

  وقتی از این بالا دست به کوه ها و جنگل ها و دریاها نگاه می انداختم آنچه می دیدم این بود که انسان به اسم رفاه بشری کمر به نابودی زمین بسته است . هم او که اشرف مخلوقات خطاب می شود و خود را به خاطر عقل و قوه ی تمایزی که دارد همه کاره ی زمین می داند آرام آرام قبر خود را می کند.

  تصور کردم اگر ما هم چون سایر موجودات شاید در حد و اندازه ی یک گونه از میمون ها بودیم اکنون زمین چه وضعیتی داشت ؟ ... مناطق بکر و دست نخورده . جنگل ها و دریاهای پاک . آسمان آبی و بدون آلودگی . فقط و فقط از شاخه ای به شاخه ی دیگر می پریدیم و در جستجوی میوه و غذا از منطقه ای به منطقه ی دیگر می رفتیم. تصورش را بکنید ! لطفن یک لحظه تصور کنید زمین بدون انسان عقلمند چه شکل و وضعیتی داشت ؟!

  سگ ها بوی مرا استشمام کرده بودند. هر ده تایشان به سمت من حمله ور شدند. من برای خبردار کردن دیگران جیغ های بلندی  کشیدم و از نزدیکترین درخت نارگیل بالا رفتم . چه جای امنی ! دور دست را می شود دید . آنقدر جنگل انبوه است  که چشم انداز محدود باشد . دوست دارم چندتا از این نارگیل ها را به سمت شان پرت کنم که گورشان را کم کنند و بروند به سمت دشت هایی که از آن آمده اند. جنگل که جای سگ نیست .  اما آنها به سراغ بچه گرازی که از مادرش دور افتاده رفته اند .

  دیشب دقایقی از فیلم مستند « نمک زمین » را تماشا کردم. یک مستند فرانسوی – برزیلی به کارگردانی ویم وندرس  و ژولیانو ریبیرو سالگادو که در سال دوهزار و چهارده اکران شده است. شروعی فوق العاده داشت. با عکس هایی تاثیرگذار از یک عکاس برزیلی به نام سباستیائو سالگادو . عکاسی که با عکس هایش از گستره ی زمین و طبیعت و مردمان گوناگون ، روایت گر بخشی از فجایع انسانی و طبیعی و رخدادهای هولناک تاریخ معاصر جهان بوده است. عکس های سیاه و سفیدی از معادن طلای برزیل که همان ابتدا منِ مخاطب را مسخ و میخکوب کرد. آنقدر با قدرت این مواجهه صورت گرفت که برای لحظاتی نامه ای را که باید برای تو می نوشتم ، فراموش کردم.

  به اجبار تماشای ادامه ی فیلم را رها کردم . باید به چند سوالی که کرده بودی جواب می دادم. سوال هایی که باید جواب های شان راهی برای درک متقابل می شد. و رفع سوء تفاهم ها . پس نوشتم و نوشتم و جواب دادم .

  بعد ازنامه نگاری به تماشای ادامه فیلم نشستم. دیدن قبیله ای از انسان های بدوی اندونزی در این فیلم که سباستیائو برای عکاسی به میان آن ها رفته بود مرا به این فکر واداشت که چطور می شود یک سری افکار و دیده ها و شنیده ها در یک راستا و زمان قرار می گیرند تا اشتغالی ذهنی و فکری را در فرد بوجود آورند؟ این را از این جهت می گویم که چند وقتی بود به چگونگی انتخاب پوشش در انسان ها فکر می کردم. به انسان های اولیه . به این سوال می اندیشیدم که چطور و از چه زمانی انسان احساس کرد باید قسمت هایی از اندام خود را بپوشاند. و چطور شده بود که هنوز انسان هایی در گوشه و کنار جهان یافت می شدند که به این درک نرسیده بودند و به صورت کاملن برهنه در کنار هم زندگی می کردند. و این تصاویر مستند شاهدی بر این ماجرا شده بود.

  هرچند در این فیلم جوابی برای این چرایی وجود نداشت و فقط گوشه ای از از این کره ی خاکی به تصویر کشیده می شد اما من هنوز به آدم و حوای رانده شده فکر می کردم. هبوط آنها به چه صورت اتفاق افتاده بود؟ آیا تفهیم شده بودند که بر روی زمین لخت و عور ظاهر نشوند؟ این آیین و سنن و عرف زاییده ی عقل بود، یا احساس ؟ ما از ابتدا تا به امروز چه بازی هایی را از سرگذرانده بودیم ؟ و غایت این بازی به کجا می انجامید ؟ و سوال های بی جوابی که بر سرم آوار می شد ...

   غرق در این افکارم که پیامک ات را روی صفحه ی نمایشگر گوشی می بینم . از جواب هایم در نامه راضی بوده ای . به این فکر می کنم که آیا این دغدغه ی فکری را با تو در میان بگذارم یا نه ؟

  جمله ام را این طور به پایان می رسانم : ممنونم که فیلم « نمک زمین » را برایم آوردی ! خیلی فکری ام کرد. در اولین فرصت باهم در موردش صحبت کنیم !

 وکلید ارسال را می زنم ...

  صبح را با این دغدغه آغاز می کنم. دغدغه ی حس کنجکاوی . خوب و بد بودنش . احساس هایی که از آن بدست می آید. نیتی که پشت آن است. به این فکر می کنم که این حس انسان را در طول تاریخ در مسیر زندگی و تکامل پیش برده و همه ی شناختش تا به امروز نتیجه ی همین کنجکاوی بوده است . از بوییدن گل و کشف بوها تا چشیدن میوه های سمی و حتی مرگ !

بله ! کنجکاوی همیشه باعث رستگاری نیست !